18 jan 2024 (11:00) t/m 25 mei 2024 (17:00)
Cusanus en Deventer
Nicolaus Cusanus of Nicolaas van Cusa (1401 – 1464) is een beroemde Duitse theoloog en filosoof. Zijn basisopleiding kreeg hij naar alle waarschijnlijkheid op de Latijnse school van Deventer. Daardoor kwam hij ook in aanraking met de hervormingsbeweging van Geert Groote: de Moderne Devotie. In de functie van kardinaal werd hij naar de lange landen gezonden om de toestand van de kerk alhier te onderzoeken. Dat bracht hem in 1451 opnieuw in Deventer waar hij warm werd onthaald.
Cusanus liet bij testament een fonds van 5.000 Rijnlandse guldens na, waarvan de rente aan een beurs en huisvesting voor twintig minvermogende scholieren moest worden uitgegeven. Deze Bursa Cusana was bestemd voor scholieren aan de Latijnse school van Deventer. Er werd onder meer een huis van aangekocht waar twee eeuwen lang scholieren zijn ondergebracht. De plek van vestiging ging Bursestraat heten, een straat tussen de Polstraat en de Assenstraat.
Bruggenbouwer
Cusanus bewoog zich op een groot aantal wetenschapsgebieden. Behalve voor theologie en filosofie interesseerde hij zich ook sterk voor wiskunde, astronomie en taalkunde. Hij beschreef voor het eerst het gebruik van concave lenzen om bijziendheid te corrigeren. Op het gebied van de politiek ontwikkelde hij een systeem van gewogen verkiezingen. Een ander door hem bedacht begrip was de ‘geleerde onwetendheid’. Hiermee betoogde hij dat de menselijke kennis van God het slechts mogelijk maakt om van God te zeggen wat hij níet is.
In zijn boek ‘Godsdienstvrede’, tot stand gekomen na de inname van Constantinopel door de islamieten van het Ottomaanse Rijk, toont Cusanus zich een bruggenbouwer tussen de verschillende religies en volkeren. Hij beschrijft daarin een droom: van alle grote godsdiensten neemt één vertegenwoordiger deel aan een conferentie in de hemel om te overleggen hoe allen tot één godsverbondenheid kunnen komen, met behoud van hun eigen ‘riten’.
Balspel
Museum Geert Groote Huis besteedt vanaf 17 januari tot en met 25 mei 2024 in zijn expositie aandacht aan Cusanus en zijn rol als bruggenbouwer. Centraal daarbij staat zijn middeleeuws balspel dat u in de kelder van het museum, alleen of met anderen, kunt spelen.
Kansenongelijkheid in de samenleving van Hanze tot nu
De bekende Deventenaar Geert Groote leefde in de tijd van de Hanze. Hij kwam, met zijn beweging ‘De Moderne Devotie’, op voor de mensen die niet meeprofiteerden van de welvaart die de Hanze bracht. Geert zette zich af tegen de hoogmoed en de hebzucht van de machthebbers, vooral die van de kerk. Hij hielp de arme burger -mede vanuit zijn eigen bezittingen- met onderdak, voedsel en gezondheidszorg. En met educatie, waardoor hij de burger mondiger maakte en hielp nieuwe kansen te creëren.
In deze expositie vertellen we over de kloven in de samenleving die er in de Hanzetijd bestonden en hoe die waren ontstaan: tussen arm en rijk, tussen macht en onmacht, tussen theoretisch en praktisch opgeleid, tussen gezond en minder gezond en tussen man en vrouw. Daar zetten we onze tijd tegenover: welke kloven kennen we nu in onze maatschappij? Wat is hun oorsprong? Welke gevolgen hebben de kloven voor onze samenleving? Het oplossen van maatschappelijke problemen wordt door deze verdeeldheid steeds moeilijker. Politieke besluitvorming stagneert of blijft achterwege, met grote gevolgen voor het oplossen van crisissen zoals die ten aanzien van het milieu, de vluchtelingen, energie en pandemieën. Eigen belang prevaleert vaak boven algemeen belang. Hoe zullen dit soort kwesties zich verder ontwikkelen als we niets doen?