In het Geert Groote Huis worden zes thema’s onderscheiden die een belangrijke rol speelden in het gedachtengoed van Geert Groote en die heden ten dage nog steeds actueel zijn.
Hoogmoed en Hebzucht
In tijden waarin bankiers onder vuur liggen vanwege torenhoge salarissen en onverantwoorde investeringen, is het gedachtegoed van Geert Groote weer heel actueel. Hij stelde de hoogmoed en
hebzucht aan de kaak, zoals die in zijn tijd hoogtij vierde in de kerk. Hij streed tegen de zelfverrijking door geestelijken en de bouw van megalomane kathedralen. Geert was van mening dat deze geestelijken hun wortels verloochenden en pleitte voor de naleving van het voorbeeld zoals Christus dat had gesteld. Voor een geloofwaardige kerk die haar plaats weet en zich bekommert om de
armen.
Parallellen met de kredietcrisis
Hoogmoed en hebzucht vormen de overeenkomst tussen de misstanden in de kerk toen, en de kredietcrisis nu. Gedreven door een zucht naar geld hebben banken jarenlang gestreefd naar meer, groter en hoger. En hoe langer de groei aanhield, hoe minder ruimte er was voor terughoudendheid en zelfkennis . Vol van de eigen wijsheid en verblind door een onbeperkt geloof in hun eigen
rekenmodellen verloren banken het vertrouwen van hun klanten uit het oog.
Ziekte en Dood
Niets is menselijker dan de vrees voor ziekte en dood. Toen en nu. Maar doordat de dood in de tijd van Geert Groote vaak plotseling toesloeg, was sterven een meer vanzelfsprekend onderdeel van het leven. Mensen zagen ziekte en dood als het werk van God, omdat ze geen flauw idee hadden van de medische oorzaken. Dat verklaart waarom Geert in 1372 na een ernstige ziekte zijn onderbaarlijke genezing beschouwde als een teken van God. Deze gebeurtenis bracht hem tot inkeer: het begin van een radicaal ander leven gekenmerkt door vroomheid en soberheid.
Zorg voor de ander
Er zijn parallellen tussen de grondlegger van het huidige Buurtzorg, Jos de Blok en de ideeën van Geert. Uit onvrede over de misstanden bij de organisaties waar zij werkten, ontwikkelden ze van onderop een eigen alternatief. Geert legde de basis voor de Broeders van het Gemene Leven. Jos de Blok bedacht Buurtzorg, een thuiszorgorganisatie zonder dure kantoren en managers. Kleine
wijkteams met een grote eigen verantwoordelijkheid leveren betere en goedkopere zorg. Inmiddels heeft Buurtzorg 7000 werknemers, en nog altijd slechts één manager: De Blok zelf.
Sterven in een vertrouwde omgeving
Wie terminaal ziek is en uitbehandeld – en niet meer thuis kan worden verzorgd – kan tegenwoordig in een hospice terecht. Dit is een huiselijke omgeving waar vrijwilligers klaar staan om terminaal zieken te verzorgen. Aandacht voor zingeving en bewustwording rond leven en sterven staan hierbij centraal. Het idee is dat bewoners dezelfde zorg krijgen als ze thuis zouden krijgen van familie, vrienden, de huisarts, of de thuiszorg.
Een lach en een traan
Zorg voor zieken is meer dan medische handelingen uitvoeren. Het gaat ook om aandacht geven en begrip tonen. En in het bijzonder bij zieke kinderen, ook om een beetje vrolijkheid in het leven. Dat hebben de Cliniclowns goed begrepen. Deze vrijwillige clowns gaan op bezoek bij kinderen die zijn opgenomen in het ziekenhuis om ze even hun ziekte en zorgen te laten vergeten.
Lezen en Schrijven
Voor ons zijn lezen en schrijven vanzelfsprekende en onmisbare vaardigheden. Zonder ben je nergens. In de tijd van Geert Groote was dat wel anders. Toen kon alleen een klein groepje bevoorrechte burgers lezen. Geert realiseerde zich dat als mensen leerden lezen en schrijven ze zich zelfstandig konden ontwikkelen. Hiervoor was onderwijs nodig, evenals boeken die uit het Latijn waren vertaald in de volkstaal. Daarom stimuleerde Geert de oprichting van scholen en de verspreiding en vertaling van boeken. Zo stond Geert aan de wieg van Deventer als drukkersstad, en indirect ook Deventer als boekenstad.
Democratische kennis
De drukpers bestond nog niet in de tijd van Geert Groote, laat staan internet. Schrijven met een penneveer was de enige manier om informatie te verspreiden. Een tijdrovende klus. Hierdoor waren weinig boeken in omloop, met als gevolg dat de kennis die de boeken bevatte, maar voor enkelen toegankelijk was. Hoe anders is dit nu? Druktechnieken, maar vooral internet, hebben de toegang tot informatie algemeen toegankelijk gemaakt. Net als de mogelijkheid om je kennis of mening met anderen te delen natuurlijk.
De wereld als bibliotheek
Bookcrossing is een ludieke manier om boeken te promoten. Lezers uit de hele wereld die het zonde vinden dat goede boeken staan te verstoffen of die graag hun mooiste boeken willen delen met
anderen, leggen hun boeken neer op publieke plaatsen opdat een volgende lezer ze meeneemt. Doordat bookcrosser hun boeken nummeren en aanmelden op een site (bijvoorbeeld www.
bookcrossing.nl) kunnen ze nagaan waar de boeken naartoe gaan. Zo raken mensen met elkaar verbonden, en wordt de hele wereld een bibliotheek.
Aanklagen en Overtuigen
In onze tijd noemen we ze klokkenluiders. Mensen die aandacht vragen voor misstanden; vaak tegen de stroom in en tot ongenoegen van de gevestigde orde. Precies zoals Geert Groote deed. Als
boeteprediker hield hij bevlogen toespraken over een godvruchtig leven. Hij stelde daarin ook de leefwijze van veel priesters aan de kaak. Hun onkuise en zondige leven, met vrouwen en rijkdom, vond hij in strijd met een op God gerichte houding. Geert pleitte voor een vroom en sober leven en gaf zelf het goede voorbeeld door afstand te doen van een groot deel van zijn bezit. De kerk nam Geert zijn kritiek niet in dank af.
Een ondankbare taak
Klokkenluiders zijn van alle tijden. Mensen die het algemeen belang zo hoog aanslaan dat zij misstanden – vaak bij de organisatie waar zij werkzaam zijn – wel wereldkundig moeten maken. Paul
van Buitenen die misbruik van Europese fondsen aankaartte en Edward Snowden die de spionageactiviteiten van de NSA openbaar maakte, zijn voorbeelden van recente klokkenluiders. Net als Geert Groote indertijd, lopen klokkenluiders tegenwoordig het risico op gerechtelijke vervolging, ontslag en sociale uitsluiting.
De schuldigen
Boven het Geert Groote Huis hangt sinds 2008 een luidklokje. Een symbool voor de boodschap van Geert Groote die nog steeds klinkt, maar ook een bel om aandacht te vragen voor onrechtvaardigheid. Op de bel is een voet afgebeeld die de Utrechtse Domtoren omver schopt. De voet van Geert die protesteert tegen de slinkse manier waarop de toren was gefinancierd. De parallel tussen moderne klokkenluiders en Geert is niet alleen hun strijd tegen onrechtvaardigheid, maar helaas ook dat de schuldigen doorgaans ongestraft blijven.
Geloof en Devotie
De kerkbanken in Nederland zijn steeds vaker leeg, maar dat betekent niet dat mensen minder gelovig zijn. Ze geven echter steeds vaker een persoonlijke invulling aan hun geloofsovertuiging,
buiten de kerk om. In de tijd van Geert Groote ging dat wel anders. De kerk had het voor het zeggen in geloofszaken en accepteerde geen afwijkende meningen. Zo ondervond ook Geert. Waar de
kerk zich presenteerde als de onmisbare schakel tussen God en de mensen, ging Geert uit van ieders persoonlijke band met God. Door zelf na te denken, te bidden en Christus te volgen kon je – zonder kerk dus – een goed gelovige worden.
In onzekere periodes groeit de behoefte aan reflectie en meditatie nog sterker. In dat opzicht is er een parallel tussen de chaos aan het eind van de 14de eeuw en de crisis in onze tijd. Net als toen is
onzekerheid aanleiding om ons te bezinnen. Tegenwoordig gebeurt dat veel buiten het kerkelijk verband. Een gevarieerd en uitgebreid aanbod van gespreksgroepen, retraites en meditatiecursussen komt tegemoet aan de behoefte om te bezinnen.
Zorg en Gemeenschapszin
Mensen delen graag hun leven. In een relatie, een gezin, met vrienden, een vereniging of virtueel op een internetforum: delen heeft toegevoegde waarde. Hoewel een internetforum in veel opzichten ver is verwijderd van de leefgemeenschappen die Geert Groote stichtte, is ‘samen delen’ wel de overeenkomst. Het verschil is echter dat een leven in een Broederschap van het Gemene Leven echt een way of life was. Je besprak niet alleen devote teksten met elkaar, maar je woonde ook samen in gemeenschap van goederen, je verdiende samen je brood, je bad samen en je zorgde voor elkaar.
Emmaus
Leefgemeenschappen – al dan niet op religieuze basis – bestaan nog altijd. De Emmaus woon- werkgemeenschappen op verschillende plekken in Nederland zijn hiervan een goed voorbeeld. Met
de slogan: “Een bed èn een reden om eruit te komen” woont een kerngroep samen met een aantal mensen die uit een probleemsituatie komen. Samen runnen ze een kringloopbedrijf. Met
de inkomsten financieren ze naast hun eigen woongemeenschap ook kleinschalige projecten in binnen- en buitenland.