Beeld Geert Groote
Deventer heeft twee bronzen beelden op het Lamme van Dieseplein die verwijzen naar de cultuurhistorische betekenis van haar belangrijke middeleeuwse stadgenoot Geert Groote. Hij was de grondlegger van de Moderne Devotie.
Beeld
“Werd aanvankelijk gedacht aan één beeld, het ontwerp van de kunstenaar bewees dat een monumentale sculptuur ook heel goed uit verschillende onderdelen kan bestaan. Het zijn twee menselijke figuren geworden. De kunstenaar zegt daar dit over: “Het lijkt dat deze twee, broeder en zuster, weer terug zijn op het Lamme van Dieseplein alsof er in zes eeuwen niets is veranderd. Alleen het decor is veranderd, de mens zelf niet”.
Wie was Geert Groote?
Geert Groote was de inspirator en de bepleiter van de beweging, die, kort na zijn dood, de Moderne Devotie genoemd zou worden. Hij was theoloog, schrijver, leraar, kloosterhervormer en boeteprediker. Hij schreef, preekte en vertaalde de bijbel in de landstaal, hetgeen in die tijd revolutionair was.
Zelfverrijking, corruptie en ander misbruik van kerkdienaars stelde hij stevig aan de kaak. Het eigen geweten van de mens vond hij belangrijker dan wat de kerk predikte.
Hij streefde naar eenvoud. Zo zag hij af van eigen bezit en stelde zijn huis in de Bagijnenstraat in Deventer beschikbaar aan arme, vrome vrouwen (1374; later het Meester Geertshuis genoemd). Het was de voorloper van verschillende formeel gestichte gemeenschappen van “Zusters des Gemenen levens”.
Zijn vriend, volgeling en opvolger, Florens Radewijns, stelde zijn huis op het Lamme van Dieseplein (1380, het “Florenshuis”) beschikbaar aan de eerste mannengemeenschap, de “Broeders des Gemenen levens”.
In de regio Deventer-Zwolle werden vervolgens verschillende gemeenschappen van Zusters en Broeders gesticht, bestaande uit zowel leken als geestelijken. Men deelde er inkomen, voedsel en bezit. Een kloostergelofte werd niet afgelegd. Men hield zich vooral bezig met het schrijven, vertalen, kopiëren, illustreren en drukken van boeken, met het geven van onderwijs op publieke scholen (Latijnse School) en met de verbetering van de sociale en economische omstandigheden van de bevolking.
Allengs verspreidde de Moderne Devotie zich via de Hanzesteden over Noordwest-Europa en het Oostzeegebied. Begin 16e eeuw bereikte zij haar hoogtepunt.
Lees meer… In de omgeving van Deventer bevonden die gemeenschappen zich in Windesheim en in Zwolle. Van de laatste maakte Thomas à Kempis (1380-1472) deel uit. Hij was degene die zorgde voor verdere verdieping van de Moderne Devotie. In zijn boek “De navolging van Christus” heeft hij de geschriften van Geert Groote verwerkt. Dit boek is, na de bijbel, nog steeds het meest gelezen boek onder christenen.
Waarom een beeld van Geert Groote in Deventer?
Op het Lamme van Dieseplein in Deventer werd in 2013 het Geert Groote Huis gebouwd en in gebruik genomen. Het is een nationaal informatiecentrum over de denker Geert Groote en de Moderne Devotie. Bezoekers maken er kennis met de persoon van Geert Groote, ervaren zijn gedachtegoed en ontkomen niet aan de vraag wat dat zou kunnen betekenen voor onze eigen tijd en voor ieders eigen leven.
Een aantal Deventenaren vond de figuur van Geert Groote en zijn gedachtegoed te belangrijk om niet in de stad aanwezig te zijn. Geert Groote is van groot cultuurhistorisch belang geweest voor de stad Deventer en de regio. Deventer kan trots zijn op deze belangwekkende grondlegger van een beweging die in de huidige tijd nog actueel is.
Deventer en Zwolle mochten zich recentelijk verheugen in verschillende lezingen en tentoonstellingen over handschriften, schilderijen en beelden aangaande de Moderne Devotie.
“Een verklaring voor de hernieuwde interesse in deze beweging zou kunnen liggen in de maatschappelijk breed gedeelde behoefte in onze huidige samenleving aan bescheidenheid, dienstbaarheid, oog en respect voor de ander, eenvoud en arbeidszin als antwoord op pracht en praal, zelfingenomenheid en grootheidswaan. Daarnaast zullen het besef van de extreem gegroeide kloof tussen rijk en arm , alsook het ongemak van het individu ten opzichte van grote instituties een rol spelen.”
Uitstekend de link te leggen naar de huidige samenleving maar juist vanwege de totaal verschillende omstandigheden vergeleken met bijna 650 jaar geleden is voorzichtigheid geboden in de duiding van de huidige aantrekkingskracht van de Moderne Devotie vergeleken met toen. Dus kunnen we in de formulering niet meer dan zoeken waar dat in zit en ruimte laten aan de lezer voor eigen invulling daarvan.
Hoe kwam de keuze voor het uiteindelijke kunstwerk tot stand?
“Allereerst werden door het Comité een aantal kenmerken van het gewenste beeld geformuleerd”. Het beeld diende de kernbegrippen van Geert Groote’s visie te vertolken. Het diende eigentijds te zijn, maar ook toekomstbestendig. Het moest iets teweegbrengen bij de toeschouwer, aanraakbaar zijn, zowel letterlijk als emotioneel. De materiaalkeuze zou vrij zijn.
Op een uitgebreide verkenning van het veld van hedendaagse kunstenaars volgde – in samenspraak met de Gemeentelijke Adviescommissie Kunst in de Openbare Ruimte – een selectie van een groep van tien kunstenaars. Zij ontvingen een uitnodiging om hun eventuele belangstelling en ideeën kenbaar te maken.
Uit de groep van gemotiveerde kunstenaars werden uiteindelijk 4 kandidaten gekozen (juni 2014). In december 2014 kon het comité die kunstenaars uitnodigen om (binnen een termijn van 3 maanden) een schetsontwerp te maken. Dit was mogelijk, omdat het Gemeentebestuur de financiële middelen hiervoor ter beschikking stelde.
“Na ampel beraad werd door de leden van het comité unaniem gekozen voor het ontwerp van Karoly Szekeres, beeldhouwer te Deventer. De Gemeentelijke Adviescommissie voor Kunst en de Openbare Ruimte nam deel aan dit proces en kon zich vinden in de uitkomst.. In samenspraak met de betrokken partijen is een korte tekst van een hedendaagse dichter gekozen en bij het beeld gevoegd”. “Een afzonderlijk traject leidde tot de uitverkiezing van een korte tekst van een hedendaagse dichter die de verbinding wil leggen tussen sculptuur en toeschouwer”.
Over Karoly Szekeres:
Karoly is stadgenoot en werkt zowel landelijk, op het terrein van de monumentenzorg, als ook voor particuliere opdrachtgevers.
Hij maakt decoratieve en figuratieve beeldhouwwerken in o.a. hout, steen, brons of een combinatie daarvan.
Voor particuliere opdrachtgevers maakt hij overwegend vrij werk, zoals portretten, figuurportretten, reliëfs etc. Ideeën ontstaan veelal door een wisselwerking tussen de beeldhouwer en zijn opdrachtgever. Hij ervaart dit als een zeer boeiend traject, gezamenlijk vanuit het niets naar een concreet resultaat werken.
Johanneke ter Stege (Enschede, 1990) verzamelt de mooiste stukjes tijd en rijgt ze aan elkaar in beeld, taal en muziek. Als zangeres kun je haar solo tegenkomen achter haar piano en zingende zaag of als onderdeel van het elektronicaduo NNENN. Voor Johanneke zit schoonheid en magie in de details die wil ze je laten zien en horen zodat je na een optreden net iets andere dingen ziet dan daarvoor.
De werkelijkheid en de wereld die daar achter schuil gaat, is een terugkerend thema in Johannekes werk, in haar liedjes, maar ook in haar gedichten en foto’s. Ze bekijkt de realiteit met een andere blik, inzoomend op de details, deels om de schoonheid van het alledaagse en het kleine te zien, deels uit zelfbescherming tegen de hoeveelheid ellende die er dagelijks over ons wordt uitgestort. Johanneke: “Ik wil mensen inspireren met mijn muziek en ze details laten zien van de wereld om ons heen, zodat ze zich opnieuw kunnen verbazen over het gewone.”
”Er is niet veel wat mij ontgaat, behalve misschien de rode draad.”
Meer weten? Zie www.johanneketerstege.com
Locatie van het beeld
Het Comité is blij met de voor de beelden uitgekozen plek dichtbij het Geert Grootehuis op het Lamme van Dieseplein. Het is niet voor niets dat dit huis op dit plein gebouwd is (2013).
Geert Groote is immers de inspirator geweest van het op deze plek door Lamme (Lambertha) van Diese gestichte zusterhuis (1388). Bovendien heeft hier het Heer Florenshuis gestaan, genoemd naar Florens Radewijns, de eerste volgeling van Geert Groote. Het is niet voor niets dat het Geert Groote Huis op dit plein gebouwd is (2013).
Naar verwachting wordt het beeld begin september onthuld.
Een beeld ter nagedachtenis van Geert Groote zal op dit, recentelijk nieuw aangelegde, sfeervolle plein in verschillende opzichten een toegevoegde waarde hebben:
- bezoekers en passanten van het plein zullen een directe indruk krijgen van het cultuurhistorische belang van Groote voor de stad Deventer;
- het sculptuur kan de nieuwsgierigheid naar de inhoudskant van het Geert Groote Huis aanwakkeren en ondersteunen;
- het beeld kan ook een sociaal-emotionele betekenis krijgen voor de stad, als een prettige plaats van samenkomst, herdenking, viering, en hopelijk plezier;
- het kan de attractiviteit van het bijzondere Lamme van Dieseplein verder verhogen.